Είναι ένα καλόηθες μόρφωμα στο εσωτερικό του άνω ή του κάτω βλεφάρου, συνήθως μακριά από το βλεφαρικό χείλος. Πρόκειται για μία φλεγμονή που οφείλεται στην απόφραξη του στομίου κάποιου από τους σμηγματογόνους αδένες (Μεϊβομιανοί) των βλεφάρων (το άνω βλέφαρο διαθέτει 25-40 αδένες και το κάτω 20-30). Έτσι λοιπόν αθροίζεται σμήγμα και λιπαρές εκκρίσεις (λιπίδια) μέσα στον αδένα και δημιουργείται μία κύστη, που προκαλεί οίδημα (πρήξιμο) και ερύθημα (κοκκίνισμα) του βλεφάρου είτε τοπικά ή και πιο εκτεταμένο.
Δεν μπορεί πάντα να εξηγηθεί η δημιουργία ενός χαλαζίου. Ωστόσο τα χαλάζια είναι πιο συνηθισμένα σε ανθρώπους που πάσχουν από βλεφαρίτιδα (μία φλεγμονή των βλεφάρων που συνοδεύεται από υπερέκκριση σμήγματος) και από ροδόχρου ακμή ή σμηγματορροϊκή δερματίτιδα. Οι άνθρωποι με ροδόχρου ακμή έχουν ερυθρότητα και δοθιήνες (σπυράκια) στο πρόσωπο και είναι επιρρεπείς σε προβλήματα που προκαλεί η υπερέκκριση σμήγματος όπως η βλεφαρίτιδα.
Η κριθή μπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική. Η εσωτερική κριθή είναι ένα μικρό απόστημα που προκαλείται από επιμόλυνση των μεϊβομιανών αδένων με σταφυλόκοκκο, ένω η εξωτερική κριθή (κριθαράκι) είναι ένα οξύ μικρό σταφυλοκοκκικό απόστημα στο θύλακο μιας βλεφαρίδας και στον αντίστοιχο αδένα του Zeis και του Moll.
Πολλές φορές συγχέονται το χαλάζιο και η κριθή. Το χαλάζιο όμως είναι μία άσηπτη φλεγμονή, που δεν οφείλεται σε μικροβιακό παράγοντα, αλλά στην απόφραξη του στομίου ενός Μεϊβομιανού αδένα του βλεφάρου, που μπορεί δευτερευόντως να επιμολυνθεί, ενώ η κριθή είναι οξεία μόλυνση του θύλακα της βλεφαρίδας και έχει τη μορφή ενός κόκκινου επώδυνου ογκιδίου κοντά στο βλεφαρικό χείλος. Τα χαλάζια συνήθως εμφανίζονται μακριά από το βλεφαρικό χείλος, ενώ μία κριθή τείνει να κορυφώνεται προς το ρινικό τμήμα του βλεφάρου. Κάποιες φορές ένα χαλάζιο μπορεί να προκαλέσει αιφνιδίως οίδημα σε όλο το βλέφαρο.
Και τα δύο εμφανίζονται σαν φλεγμονώδεις διογκώσεις του βλεφάρου. Το βλέφαρο εμφανίζεται πρησμένο, είναι κόκκινο και επώδυνο ειδικά σε πίεση. Είναι δυνατό να εμφανιστούν στο άνω ή το κάτω βλέφαρο σε οποιοδήποτε σημείο τους με προτίμηση του χαλαζίου μακριά από το βλεφαρικό χείλος και κοντά στο βλεφαρικό χείλος η κριθή. Αν η φλεγμονή είναι μεγάλη και ιδίως αφορά το πάνω βλέφαρο τότε το βλέφαρο τείνει να κλείσει. Αν το χαλάζιο που δημιουργηθεί είναι μεγάλο προκαλεί εκτός από αισθητικό και λειτουργικό πρόβλημα (π.χ. πτώση του βλεφάρου από ένα μεγάλο χαλάζιο του άνω βλεφάρου ή και αστιγματισμός από ένα μεγάλο χαλάζιο που πιέζει και παραμορφώνει τον κερατοειδή). Στο κριθαράκι μπορεί να είναι εμφανές ένα άσπρο σημείο, που αποδεικνύει την ύπαρξη πύου.
Αν είστε επιρρεπείς στη δημιουργία χαλαζίων, τότε ο οφθαλμίατρός σας μπορεί να σας κατευθύνει για τη σωστή υγιεινή των βλεφάρων και την αποφυγή τους. Ο σχολαστικός καθαρισμός των βλεφάρων σε καθημερινή βάση μειώνει την πιθανότητα απόφραξης των αδένων. Αυτός ο καθαρισμός γίνεται είτε με παιδικό σαμπουάν είτε με ειδικά σκευάσματα σε μορφή αφρού ή σε μαντηλάκια, που κυκλοφορούν στην αγορά. Επιπλέον, η υιοθέτηση κάποιων διατροφικών συνηθειών, χωρίς να αποτελεί πανάκεια, σίγουρα βοηθάει τόσο στην πρόληψη για την επανεμφάνιση των χαλαζίων όσο και στη βελτίωση γενικότερα της υγείας. Πρέπει να αυξηθεί η κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Α (ψάρια όπως ο σολωμός και ο τόνος). Η κατανάλωση επίσης Β-καροτίνης είναι απαραίτητη αφού μετατρέπεται στο σώμα σε βιταμίνη Α.
Συμπεριλάβετε στη διατροφή σας τρόφιμα που είναι πλούσια σε βιταμίνη Β6-λαχανικά (μπιζέλια και φασόλια), τόνο, σολωμό, κοτόπουλο και βιταμίνη Β3 (ηλιόσπορο). Οι φρέσκιες σαλάτες είναι επίσης ιδιαίτερα χρήσιμη τροφή.
Πίνετε μεγάλη ποσότητα νερού, τουλάχιστον 6 ποτήρια την ημέρα και αποφύγετε τις λιπαρές τροφές σε μεγάλη ποσότητα.
Αγωγή από το στόμα με αντιβίωση που στόχο έχει να εξισορροπήσει τη φυσιολογική χλωρίδα της περιοχής των βλεφάρων. Η πλέον συνήθης αγωγή που δίνεται από το στόμα για τη δυσλειτουργία των μεϊβομιανών αδένων είναι η δοξυκυκλίνη, η τετρακυκλίνη ή η μινοκυκλίνη, που ανήκουν στην ίδια κατηγορία αντιβιοτικών. Η δοξυκυκλίνη ωστόσο είναι γενικώς καλύτερα ανεκτή. Τα τοπικά και συστηματικά αντιβιοτικά είναι συνήθως αναποτελεσματικά στα χαλάζια που δεν εμπλέκεται μικροβιακός παράγοντας.
Σε εσωτερική κριθή μπορεί να χρειαστεί διάνοιξη και παροχέτευση αν μετά την αποδρομή της οξείας λοίμωξης παραμένει ακόμα κάποιο ογκίδιο. Στην εξωτερική συνήθως δεν χρειάζεται να γίνει κάποια θεραπεία επειδή συνήθως απορροφάται από μόνη της ή παροχετεύεται κοντά στη ρίζα της βλεφαρίδας. Οι ζεστές κομπρέσες με νερό μπορεί να επιταχύνουν την αυτόματη ρήξη και παροχέτευση του περιεχομένου της κριθής. Συστηματική αντιβίωση χρειάζεται μόνο στις περιπτώσεις που η κριθή προκαλεί προδιαφραγματική κυτταρίτιδα κόγχου, δηλαδή εκτεταμένη φλεγμονή στη γύρω περιοχή.
Πολλά χαλάζια μπορούν να αυτοϊαθούν με την αυτόματη ρήξη τους. Κάποιες φορές ωστόσο τα χαλάζια επιμένουν για αρκετές εβδομάδες και γίνονται αρκετά μεγάλα. Η αρχική θεραπεία πρέπει να γίνει με ένα συνδυασμό από τοπικές οφθαλμικές αλοιφές και κολλύρια με αντιβιοτικό σκέτο ή με μικτό αντιβιοτικό με τοπική κορτιζόνη. Αρκετά επιβοηθητικές είναι και οι ζεστές κομπρέσες προ της χρήσης των κολλυρίων ή των αλοιφών, γιατί αυξάνουν την απορρόφηση των φαρμάκων προκαλώντας τοπικά υπεραιμία, αλλά επίσης μπορούν να βοηθήσουν στη ρήξη του χαλάζιου και την παροχέτευσή του. Είναι σημαντικό να ξεκινήσετε τη θεραπεία με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, διότι αν η φλεγμονή γίνει χρόνια τότε δημιουργείται κοκκίωμα, που είναι ανθεκτική στην τοπική αγωγή κύστη. Σε αυτήν την περίπτωση η μόνη θεραπεία είναι η χειρουργική. Έτσι αν το χαλάζιο δεν υποχωρήσει μετά από 3 ή 4 εβδομάδες, τότε μόνο η χειρουργική διάνοιξη και παροχέτευση μπορούν να δώσουν λύση. Συνοψίζοντας η αρχική θεραπεία περιλαμβάνει:
Τοπικά αντιβιοτικά ή συνδυασμό αντιβιοτικού με αστεροειδή για 10-15 ημέρες. Ζεστές κομπρέσες με νερό για 5-10 λεπτά λίγο πριν την ενστάλαξη του κολλυρίου σε συνδυασμό με μασάζ της περιοχής. Αν το χαλάζιο δεν υποχωρήσει με όλα αυτά τότε γίνεται χειρουργική διάνοιξη και παροχέτευση.
Είναι μία επέμβαση που δεν απαιτεί παραμονή στο νοσοκομείο. Μετά την ενστάλαξη αναισθητικών σταγόνων, θα σας γίνει μια αναισθητική ένεση κάτω από το δέρμα, δίπλα στην κύστη, προκειμένου να μην αισθανθείτε πόνο. Στη συνέχεια, αφού αναστρέψει ο οφθαλμίατρος το βλέφαρο κάνει μία ή και παραπάνω μικρές κάθετες τομές στο εσωτερικό του βλεφάρου και αφαιρεί το περιεχόμενο της κύστης μαζί με μέρος του τοιχώματος. Τέλος, τοποθετείται στο μάτι ένα οφθαλμικό κάλυμμα με πίεση, το οποίο θα πρέπει να μείνει τουλάχιστον για τις επόμενες 6 ώρες έτσι ώστε να αποφευχθεί μετεγχειρητικά η αιμορραγία. Ίσως παρατηρήσετε μια μελανιά στο μάτι σας, η οποία όμως μέσα στις επόμενες ημέρες θα απορροφηθεί. Ο γιατρός σας θα σας δώσει αντιβιοτικές σταγόνες ή αλοιφή την οποία θα πρέπει να χρησιμοποιείτε 4 φορές την ημέρα για τουλάχιστον μία εβδομάδα.
Αν ένα χαλάζιο υποτροπιάζει τότε γίνεται σχολαστικότερος έλεγχος για αιτιολόγηση των υποτροπών και αν είναι στην ίδια θέση χρειάζεται βιοψία.